Các loại nguồn của pháp luật Việt Nam hiện nay

Kỹ thuật viện dẫn văn bản quy phạm pháp luật
(Ảnh minh họa - Nguồn: Hocluat.vn)

Chia sẻ nếu thấy bài hay

Nguồn của pháp luật là gì?

Nguồn của pháp luật là tất cả các căn cứ được các chủ thể có thẩm quyền sử dụng làm cơ sở để xây dựng, ban hành, giải thích pháp luật cũng như để áp dụng vào việc giải quyết các vụ việc pháp lý xảy ra trong thực tế[1].

Các loại nguồn của pháp luật Việt Nam hiện nay

Nguồn của pháp luật bao gồmnguồn nội dung và nguồn hình thức; nguồn chủ yếu (nguồn cơ bản) và nguồn thứ yếu, tùy vào căn cứ phân biệt. Khi xem xét về nguồn của pháp luật Việt Nam hiện nay, cần phải quan tâm cả nguồn nội dung và nguồn hình thức của nó, trong đó, “nguồn nội dung của pháp luật là xuất xứ, là căn nguyên của pháp luật bởi vì nó được các chủ thể có thẩm quyền dựa vào đó để xây dựng, ban hành và giải thích pháp luật”[2]; “nguồn hình thức của pháp luật được hiểu là phương thức tồn tại của các quy phạm pháp luật trong thực tế hay là nơi chứa đựng, nơi có thể cung cấp các quy phạm pháp luật, tức là những căn cứ mà các chủ thể có thẩm quyền dựa vào đó để giải quyết các vụ việc pháp lý xảy ra trong thực tế”[3]. Tuy nhiên, sự phân chia này chỉ có tính chất tương đối.

Hệ thống pháp luật

Một số nguồn nội dung của pháp luật Việt Nam

– Đường lốichính sách của Đảng

Đường lối, chính sách của Đảng được coi là nguồn nội dung của pháp luật bởi vì chúng định ra mục tiêu, phương hướng phát triển kinh tế – xã hội của đất nước trong một giai đoạn nhất định cũng như những phương pháp, cách thức cơ bản để thực hiện những mục tiêu, phương hướng này. Và những mục tiêu, phương hướng, phương pháp và cách thức đó sẽ được Nhà nước thể chế hoá thành pháp luật và tổ chức thực hiện trong thực tế. Nội dung các quy định trong các văn bản quy phạm pháp luật (VBQPPL), từ Hiến pháp, luật cho đến các văn bản dưới luật đều phải phù hợp, không được trái với đường lối, chính sách của Đảng. Về mặt lý luận, đường lối, chính sách của Đảng chỉ có thể là nguồn nội dung mà không thể là nguồn hình thức của pháp luật; song, trong thực tế có lúc nó cũng được coi là nguồn hình thức của pháp luật như việc áp dụng thẳng Nghị quyết 10 và Chỉ thị 100 của Đảng về khoán sản phẩm trong nông nghiệp ở một số địa phương trước đây. Nói chung, việc áp dụng thẳng đường lối, chính sách của Đảng vào các lĩnh vực của xã hội là một hạn chế cần khắc phục, vì về mặt nguyên tắc, đường lối, chính sách của Đảng chỉ có giá trị bắt buộc phải tôn trọng hoặc thực hiện nghiêm chỉnh đối với các đảng viên và các tổ chức đảng. Và dĩ nhiên, đường lối, chính sách đó chỉ có thể có giá trị bắt buộc phải tôn trọng và thực hiện đối với toàn xã hội khi nó được Nhà nước thể chế hoá thành pháp luật.

– Nhu cầu quản lý kinh tế – xã hội của đất nước

Đây cũng là một trong những nguồn nội dung quan trọng của pháp luật, một trong những cơ sở để xây dựng, ban hành pháp luật. Để tổ chức, quản lý và điều hành nền kinh tế thị trường theo định hướng xã hội chủ nghĩa, Nhà nước phải ban hành các quy định pháp luật cụ thể nhằm xây dựng đồng bộ các loại thị trường (thị trường lao động, thị trường hàng hoá, thị trường bất động sản, thị trường tài chính…); cụ thể hoá các chính sách tài chính, thuế, tiền tệ, giá cả, đầu tư, thu nhập…; sắp xếp, cơ cấu lại các ngành kinh tế, điều chỉnh các quan hệ kinh tế theo chiều hướng mà Nhà nước mong muốn, chiều hướng vừa thúc đẩy sự tăng trưởng, vừa bảo đảm sự cân đối và ổn định của nền kinh tế – xã hội.

– Các tư tưởnghọc thuyết pháp lý

Các tư tưởng, học thuyết pháp lý cũng có thể trở thành nguồn nội dung của pháp luật. Chẳng hạn, theo Điều 2 của Hiến pháp hiện hành của nước ta thì, “Nhà nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam là Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa của nhân dân, do nhân dân, vì nhân dân. Tất cả quyền lực nhà nước thuộc về nhân dân mà nền tảng là liên minh giữa giai cấp công nhân với giai cấp nông dân và đội ngũ trí thức.

Quyền lực nhà nước là thống nhất, có sự phân công và phối hợp giữa các cơ quan nhà nước trong việc thực hiện các quyền lập pháp, hành pháp, tư pháp”.

Quy định này của Hiến pháp được xây dựng trên cơ sở sự kế thừa tư tưởng của chủ nghĩa Mác – Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh về nhà nước và pháp luật; tư tưởng chủ quyền nhân dân; tư tưởng nhà nước pháp quyền và tiếp nhận các yếu tố hợp lý của học thuyết phân chia quyền lực nhà nước.

Các loại nguồn hỗn hợp

Bên cạnh các nguồn nội dung kể trên, còn có các nguồn vừa là nguồn nội dung, vừa là nguồn hình thức của pháp luật. Đó là các nguồn cơ bản sau:

– Các nguyên tắc chung của pháp luật

Đây là những nguyên lý, những tư tưởng cơ bản làm cơ sở cho toàn bộ quá trình xây dựng và thực hiện pháp luật trong thực tế. Có những nguyên tắc chỉ là nguồn nội dung của pháp luật. Chẳng hạn, theo Điều 8 của Bộ luật Hình sự năm 1999 thì, “tội phạm là hành vi nguy hiểm cho xã hội được quy định trong Bộ luật Hình sự …”. Quy định này xuất phát từ một nguyên tắc chung của pháp luật là không ai bị coi là có tội nếu tội đó không được quy định trong luật hình. Hoặc quy định của Điều 130 của Hiến pháp năm 1992 rằng, “khi xét xửthẩm phán và hội thẩm độc lập và chỉ tuân theo pháp luật” là xuất phát từ nguyên tắc bảo đảm tính độc lập của toà án.

Song, có những nguyên tắc vừa là nguồn nội dung, vừa là nguồn hình thức của pháp luật. Ví dụnguyên tắc nhân đạo xã hội chủ nghĩa. Nguyên tắc này được coi là nguồn nội dung của pháp luật vì các quy định của pháp luật trong nhiều lĩnh vực được ban hành ra nhằm thực hiện các chính sách xã hội của Nhà nước phục vụ cho sự phát triển tự do, toàn diện của mỗi cá nhân, bảo đảm công bằng xã hội, xoá đói, giảm nghèo… Với tư cách là nguồn hình thức của pháp luật, nguyên tắc này đòi hỏi khi xác định mức bồi thường thiệt hại xảy ra trong thực tế phải tuỳ từng trường hợp cụ thể của nạn nhân và của người gây thiệt hại, có trường hợp chỉ yêu cầu bồi thường những thiệt hại trực tiếp; song, có trường hợp lại phải yêu cầu bồi thường cả những thiệt hại trực tiếp lẫn những thiệt hại gián tiếp.

– Văn bản quy phạm pháp luật

Đây là loại nguồn hình thức chủ yếu, cơ bản và quan trọng nhất của pháp luật, bởi lẽ, các cơ quan nhà nước ở Việt Nam khi giải quyết các vụ việc pháp lý thực tế thuộc thẩm quyền của mình đều chủ yếu dựa vào các VBQPPL. VBQPPL là văn bản do các cơ quan nhà nước có thẩm quyền ban hành theo thủ tục, trình tự luật định, trong đó có quy tắc xử sự chung được Nhà nước bảo đảm thực hiện, nhằm điều chỉnh các quan hệ xã hội theo định hướng xã hội chủ nghĩa.

Văn bản luật

VBQPPL ở nước ta bao gồm nhiều loại với giá trị pháp lý cao, thấp khác nhau. Đứng đầu thang bậc giá trị pháp lý trong hệ thống VBQPPL là Hiến pháp, đạo luật gốc, luật cơ bản của Nhà nước. Tiếp đó là các đạo luật và các nghị quyết của Quốc hộipháp lệnh, nghị quyết của Uỷ ban Thường vụ Quốc hội,…

VBQPPL được hình thành do kết quả của hoạt động xây dựng pháp luật, thể hiện trí tuệ của tập thể nên tính khoa học tương đối cao. Các quy định của nó được trình bày thành văn nên thường rõ ràng, cụ thể, bảo đảm có thể được hiểu và được thực hiện thống nhất ở phạm vi rộng; nhờ vậy, nó tạo điều kiện thuận lợi cho việc đáp ứng các yêu cầu cơ bản của nguyên tắc pháp chế. Hơn nữa, VBQPPL cũng có thể đáp ứng được kịp thời các yêu của cuộc sống nên nó được coi là loại nguồn hình thức cơ bản, chủ yếu và quan trọng nhất của pháp luật nước ta hiện nay. Tuy nhiên, VBQPPL không phải là loại nguồn hình thức duy nhất của pháp luật bởi VBQPPL vẫn có những điểm hạn chế nhất định cần được khắc phục như: các quy định của nó thường mang tính khái quát cao nên nhiều khi không dự kiến được hết các tình huống, điều kiện, hoàn cảnh có thể xảy ra trong cuộc sống để điều chỉnh, vì thế có thể dẫn đến tình trạng thiếu pháp luật hoặc tạo ra những lỗ hổng, khoảng trống trong pháp luật. VBQPPL có tính ổn định tương đối cao nên nhiều khi kém linh hoạt hơn các nguồn khác. Quy trình xây dựng và ban hành VBQPPL cũng lâu dài và tốn kém hơn một số nguồn khác.

VBQPPL không chỉ là nguồn hình thức mà còn có thể là nguồn nội dung của pháp luật, bởi, nếu xét về nội dung thì các quy định trong các văn bản có giá trị pháp lý cao hơn lại có thể trở thành nguồn nội dung cho các văn bản có giá trị pháp lý thấp hơn. Chẳng hạn, các quy định của Hiến pháp là nguồn nội dung của tất cả các VBQPPL khác vì các quy định trong các văn bản ấy được xây dựng, ban hành dựa trên cơ sở các quy định của Hiến pháp, trong nhiều trường hợp là sự cụ thể hoá, chi tiết hoá nhằm thực hiện Hiến pháp trong thực tế… Hoặc một đạo luật nào đó có thể trở thành nguồn nội dung cho các nghị định hướng dẫn thi hành nó.

– Các điều ước quốc tế

“Theo cách tiếp cận của Công ước Viên 1969 về Luật Điều ước quốc tế ký kết giữa các quốc gia và các quy định của luật quốc tế hiện hành thì điều ước quốc tế được xác định là thoả thuận quốc tế được ký kết bằng văn bản giữa các quốc gia và các chủ thể luật quốc tế và được luật quốc tế điều chỉnh, không phụ thuộc vào việc thoả thuận đó được ghi nhận trong một văn kiện duy nhất hay hai hoặc nhiều văn kiện có quan hệ với nhau, cũng như không phụ thuộc vào tên gọi cụ thể của những văn kiện đó”[4]. Nói chung, các điều ước quốc tế do Việt Nam ký kết, phê chuẩn hoặc gia nhập thực tế vừa là nguồn nội dung, vừa là nguồn hình thức của pháp luật nước ta. Nó là nguồn nội dung trong trường hợp các quy định của nó được chuyển hóa thành các quy định trong các VBQPPL. Ví dụ, việc chúng ta gia nhập Công ước về xóa bỏ mọi hình thức phân biệt đối xử với phụ nữ (CEDAW) đã dẫn đến việc ban hành Luật Bình đẳng giới trong đó có nhiều nội dung là sự cụ thể hóa các quy định của Công ước này. Nhiều quy định của các điều ước quốc tế khác đã được chuyển hóa thành các quy định trong các đạo luật của Việt Nam, nhất là khi chúng ta đã gia nhập WTO.

Điều ước quốc tế trở thành nguồn hình thức của pháp luật trong trường hợp nó được áp dụng trực tiếp toàn bộ hoặc một phần vào việc giải quyết các vụ việc xảy ra trong thực tế. Việc áp dụng này đã được thừa nhận trong Luật Ký kết, gia nhập và thực hiện điều ước quốc tế năm 2005 của nước ta.

Nói chung, trong lĩnh vực luật quốc tế thì điều ước quốc tế là nguồn cơ bản, chủ yếu và quan trọng nhất. Còn đối với pháp luật quốc giavai trò của điều ước quốc tế ngày càng quan trọng và có vị thế ngày càng cao hơn, nhất là trong xu thế toàn cầu hóa hiện nay. Điều đó được thể hiện rõ trong các quy định được nêu trong nhiều VBQPPL hiện hành của nước ta là: “Trong trường hợp điều ước quốc tế mà CHXHCN Việt Nam ký kết hoặc gia nhập có quy định khác với quy định của văn bản này thì tuân theo các quy định của điều ước quốc tế đó”.

– Phong tục tập quán

Có nhiều quan niệm khác nhau về phong tục tập quán, song dưới góc độ coi nó là một dạng quy phạm xã hội thì có thể hiểu phong tục tập quán là những cách ứng xử hay những thói quen ứng xử hoặc những quy tắc xử sự chung được hình thành một cách tự phát trong một cộng đồng dân cư nhất định, được bảo đảm thực hiện bằng thói quen, bằng sức thuyết phục của chúng, bằng dư luận xã hội và có thể bằng cả một số biện pháp cưỡng chế phi nhà nước.

Theo Từ điển Black’s Law thì tập quán (custom) là “thực tế mà bằng sự thừa nhận chung và lâu dài đối với nó, thói quen không thay đổi đã trở thành có hiệu lực như pháp luật”[5]. Sau đó, Từ điển này đề cập đến một số loại tập quán như: tập quán thông thường là một tập quán chỉ được thực hiện trực tiếp thông qua sự môi giới của các sự thoả thuận để nó được chấp nhận và được làm theo trong trường hợp cá biệt của cá nhân như là pháp luật thông thường giữa các bên trong những thoả thuận này – cũng còn được gọi là phong tục; tập quán chung có hai nghĩa, một là một tập quán thịnh hành khắp đất nước và tạo nên một trong các nguồn của pháp luật của đất nước, hai là một tập quán mà được công nhận và tuân theo trong thương mạitập quán pháp luật là tập quán được thực hiện như là một quy định bắt buộc của pháp luật, không phụ thuộc vào một thoả thuận nào của các chủ thể liên quan đến nó – thường là sự thu hẹp của tập quán; tập quán địa phương là tập quán chỉ thịnh hành ở một số địa phương nhất định như là một thành phố hoặc một tỉnh và tạo thành nguồn của pháp luật chỉ trong địa phương đó – cũng còn được gọi là tập quán đặc biệt, tập quán riêng biệt. Từ điển này còn đề cập đến cụm từ tập quán và phong tục (custom and usage) và giải thích đó là những quy định, những thực tiễn chung đã được công chúng công nhận thông qua thói quen không thay đổi và thói quen chung.

Theo quan niệm trên thì tất cả các loại tập quán như tập quán thông thường, tập quán chung, tập quán pháp luật và tập quán địa phương đều có thể trở thành nguồn của pháp luật.

Phong tục tập quán vừa có thể là nguồn nội dung, vừa có thể là nguồn hình thức của pháp luật. Những phong tục tập quán tiến bộ, tốt đẹp, phù hợp với ý chí của Nhà nước, được Nhà nước thừa nhận sẽ trở thành nguồn nội dung của pháp luật. Ví dụ, việc Nhà nước thừa nhận phong tục ăn Tết Nguyên đán, phong tục Giỗ tổ Hùng Vương ngày 10 tháng 3 âm lịch đã dẫn đến quy định cho phép người lao độngcán bộcông chứchọc sinhsinh viên… được nghỉ làm việc, học tập trong những ngày này.

Ngoài ra, trong một số lĩnh vực, các quy tắc và quan niệm đạo đức chính thống, các truyền thống tốt đẹp của dân tộc cũng có thể trở thành nguồn nội dung của pháp luật. Các quy định về quyền, nghĩa vụ của cha mẹ và con cái, của ông bà và các cháu, của vợ và chồng, của các thành viên khác trong gia đình với nhau trong pháp luật hôn nhân và gia đình là sự thể chế hóa các quan niệm đạo đức truyền thống, là sự thừa nhận các quy tắc đạo đức thịnh hành trong xã hội;…

Ngược lại, có những phong tục tập quán cổ hủ, lạc hậu, phản tiến bộ khiến Nhà nước ban hành VBQPPL nhằm xóa bỏ, loại trừ dần chúng khỏi đời sống xã hội. Ví dụ, sự tồn tại của phong tục đốt pháo gây lãng phí tiền bạc, tai nạn thương tâm dẫn đến việc Nhà nước ban hành quy định cấm sản xuất và đốt pháo để loại trừ phong tục này.

Phong tục tập quán là nguồn hình thức của pháp luật trong những trường hợp nó được áp dụng vào việc giải quyết các vụ việc xảy ra trong thực tế. Việc thừa nhận phong tục tập quán là nguồn hình thức của pháp luật đã được thể hiện cụ thể trong một số đạo luật của nước ta. Ví dụ, Điều 3 Bộ luật Dân sự năm 2005 quy định: “Trong trường hợp pháp luật không quy định và các bên không có thoả thuận thì có thể áp dụng tập quán;… Tập quán… không được trái với những nguyên tắc quy định trong Bộ luật này”; hoặc theo Điều 6 Luật Hôn nhân và gia đình năm 2000 thì, “trong quan hệ hôn nhân và gia đình, những phong tục, tập quán thể hiện bản sắc của mỗi dân tộc mà không trái với những nguyên tắc quy định tại Luật này thì được tôn trọng và phát huy”.

Trong loại nguồn này còn bao gồm cả các tập quán quốc tế đã được thừa nhận và áp dụng tại Việt Nam như các tập quán thương mại quốc tế.

Nói chung, phong tục tập quán chỉ được coi là nguồn thứ yếu của pháp luật Việt Nam bởi các quy định của nó chủ yếu tồn tại dưới dạng bất thành văn nên thường chỉ được hiểu một cách ước lệ, thiếu rõ ràng, cụ thể, khó bảo đảm cho việc hiểu và áp dụng thống nhất trong phạm vi rộng. Song, ưu điểm của phong tục tập quán là hình thành từ thực tiễn cuộc sống, từ những thói quen ứng xử hàng ngày nên rất gần gũi với nhân dân và thường được nhân dân tự giác thực hiện. Vì vậy, phong tục tập quán có thể góp phần bổ sung cho chỗ thiếu của pháp luật, khắc phục những lỗ hổng của pháp luật nên cần được tiếp tục sử dụng cùng với các VBQPPL. Điều cần thiết hiện nay là phải có hình thức xác định cụ thể những tập quán được Nhà nước thừa nhận để bảo đảm cho việc áp dụng pháp luật được thống nhất và bảo đảm công bằng xã hội.

Trên đây là các loại nguồn đã được chính thức thừa nhận trong pháp luật và trong thực tế ở nước ta. Ngoài ra, Nghị quyết số 48-NQ/TW ngày 24/5/2005 của Bộ Chính trị về chiến lược xây dựng và hoàn thiện hệ thống pháp luật Việt Nam đến năm 2010, định hướng đến năm 2020 còn nêu “nghiên cứu về khả năng khai thác, sử dụng án lệ,… và quy tắc của các hiệp hội nghề nghiệp, góp phần bổ sung và hoàn thiện pháp luật”. Theo tinh thần của Nghị quyết này, thì trong tương lai, pháp luật Việt Nam có thể có thêm hai nguồn sau:

– Án lệ hay các quyết địnhbản án của tòa án

Theo Từ điển Black’s Law thì, án lệ (precedent) có hai nghĩa:

“Một là sự làm luật bởi toà án trong việc nhận thức và áp dụng những quy định mới trong khi thi hành công lý. Hai là một vụ việc đã được quyết định mà cung cấp cơ sở để quyết định cho những vụ việc sau liên quan đến các sự kiện hoặc vấn đề tương tự.

Trong pháp luật, án lệ là một vụ việc đã được xét xử hoặc quyết định của toà án được xem như sự cung cấp quy định hoặc quyền lực cho quyết định của một vụ việc giống hoặc tương tự xảy ra về sau, hoặc cho một vấn đề tương tự của pháp luật, hoặc khi nếu các sự kiện là khác nhau thì nguyên tắc chi phối vụ việc đầu tiên có thể áp dụng được cho các sự kiện khác nhau chút ít.

Một án lệ là một quyết định của toà án chứa đựng trong nó một nguyên tắc. Nguyên lý cơ bản giống như mẫu mà phần có căn cứ đích xác của nó thường được gọi là nguyên tắc pháp lý cho một phán quyết trong một trường hợp cụ thể. Một quyết định cụ thể là bắt buộc đối với các bên, nhưng nó là bản tóm tắt của nguyên tắc pháp lý cho một phán quyết trong một trường hợp cụ thể mà chỉ có nó có hiệu lực pháp luật.

Cũng có thể nói một cách khái quát là, một vụ việc trở thành án lệ vì quy định chung như vậy là cần thiết đối với quyết định thực tế có thể được đưa ra là sự biến dạng trong những trường hợp phụ.

Thường cũng có thể chấp nhận, tôn trọng một án lệ không phải bởi nó bao quát một logic ổn định mà bởi từ các phần của nó có thể nảy sinh ra ý tưởng về mẫu mới của quyết định”[6].

Từ điển này còn giải thích: án lệ bắt buộc là án lệ mà toà án bắt buộc phải tuân theo, ví dụ, toà án cấp thấp hơn bị giới hạn bởi một cách áp dụng của một toà án cấp cao hơn trong một vụ xét xử tương tự. Án lệ để giải thích là án lệ chỉ có thể được áp dụng cho một quy định pháp luật hiện đã có rồi. Án lệ gốc là án lệ tạo ra và áp dụng một quy định mới của pháp luật. Án lệ có sức thuyết phục là một án lệ mà toà án có thể hoặc là tuân theo hoặc là từ chối, nhưng điều khoản của nó phải được tôn trọng và cân nhắc cẩn thận.

Từ quan niệm trên, có thể hiểu án lệ là quyết định hoặc lập luận, nguyên tắc hoặc sự giải thích pháp luật do toà án đưa ra khi giải quyết một vụ việc cụ thể được nhà nước thừa nhận làm mẫu hoặc làm cơ sở để toà án dựa vào đó đưa ra quyết định hoặc lập luận để giải quyết vụ việc khác xảy ra về sau có nội dung hoặc tình tiết tương tự. Án lệ được coi là nguồn của pháp luật cũng bao gồm nhiều loại như: án lệ bắt buộc, án lệ để giải thích, án lệ gốc.

Án lệ là loại nguồn rất quan trọng của pháp luật ở các nước thuộc hệ thống thông luật. Nó có một số ưu điểm sau: đề cập đến các vụ việc đã xảy ra trong thực tế mà không phải là những giả thuyết có tính lý luận về những tình huống có thể xảy ra trong tương lai, vì vậy, nó thường phong phú và đa dạng hơn pháp luật thành văn; góp phần bổ sung cho những thiếu sót, những lỗ hổng của pháp luật thành văn và khắc phục được tình trạng thiếu pháp luật; tạo điều kiện cho việc áp dụng pháp luật được dễ dàng, thuân lợi hơn. Tuy nhiên, ở Việt Nam hiện nay, án lệ vẫn chưa được thừa nhận một cách chính thức; song, nếu theo tinh thần của Nghị quyết số 48 thì trong tương lai gần, án lệ có thể được coi là một trong các nguồn hình thức của pháp luật nước ta. Vấn đề cần phải nghiên cứu ở nước ta hiện nay là những bản án loại nào và của toà nào có thể trở thành án lệ? Chủ thể, nguyên tắc, trình tự, thủ tục thừa nhận nó ra sao? Nếu một bản án được thừa nhận là án lệ thì phần nào trong bản án sẽ bị bắt buộc phải tuân theo hoặc phải tôn trọng? Đây là những câu hỏi mà các nhà chuyên môn, các nhà hoạt động thực tiễn phải trả lời. Theo chúng tôi, đó nên là các bản án của Toà án nhân dân tối cao.

– Quy tắc của các hiệp hội nghề nghiệp

Loại nguồn dự kiến này mới chỉ được đề cập đến trong Nghị quyết số 48 nói trên mà dường như chưa có tiền lệ ở Việt Nam và cũng chưa được thừa nhận chính thức về mặt Nhà nước. Chỉ mới có quy định của các tổ chức chính trị – xã hội là đã được thừa nhận một cách gián tiếp trong một số văn bản. Ví dụ, Pháp lệnh Cán bộ, công chức năm 1998 (được sửa đổi, bổ sung năm 2003) đã thừa nhận một cách gián tiếp rằng quy định của các tổ chức chính trị – xã hội cũng có thể được thừa nhận là một trong các nguồn hình thức của pháp luật thông qua việc thừa nhận những người do bầu cử để đảm nhiệm chức vụ theo nhiệm kỳ trong các tổ chức chính trị, tổ chức chính trị – xã hội, Bí thư, Phó bí thư Đảng uỷ, người đứng đầu tổ chức chính trị – xã hội cấp xã… cũng là cán bộ, công chức. Theo đó, những cán bộ, công chức thuộc loại này nếu vi phạm kỷ luật của các tổ chức đó thì khi xử lý họ, quy định của các tổ chức đó cũng sẽ được viện dẫn và áp dụng.

Đối với các quy tắc của các hiệp hội nghề nghiệp thì vấn đề cần làm sáng tỏ cả về mặt lý luận và thực tiễn là quy tắc của các hiệp hội nghề nghiệp nào có thể được thừa nhận là một trong các loại nguồn của pháp luật? Đó là những quy tắc điều chỉnh những quan hệ xã hội nào, về những vấn đề gì? Nói chung, đây là vấn đề khá mới mẻ, cần phải được cân nhắc cẩn thận trước khi quyết định thừa nhận nó là một trong các loại nguồn của pháp luật nước ta.

Bài viết được đăng tải trên Tạp chí nghiên cứu Lập pháp số 12 (128) tháng 8/2008 và Chuyên trang Học luật trực tuyến ngày 22/8/2008


Chú thích:

[1],2,3 TS. Nguyễn Thị Hồi, Về khái niệm nguồn của pháp luật, Tạp chí Luật học, số 2/2008, tr. 29, 30.

[4] Xem: Giáo trình Luật quốc tế, Trường Đại học Luật Hà Nội, Nxb Công an nhân dân, Hà Nội,  2004, tr. 26.

[5] Black/s Law Dictionary. Seventh Edition. Bryan A, Garner. Editor in Chief. ST. Paul, Minn., 1999, tr. 390.

[6] Black/s Law Dictionary. Seventh Edition. Bryan A, Garner. Editor in Chief. ST. PAUL, MINN., 1999, tr. 1195.

96 Comments

  1. What’s the exchange rate for euros? sildenafil stada 50 mg preis House Minority Leader Nancy Pelosi, D-Calif., has said Democrats stand ready to provide votes to help moderate Republicans pass the Senate-passed stopgap bill. However, Boehner would likely lose most of his lawmakers and faces internal party pressures to hold firm against the health care law.

  2. I hate shopping cafe vert hendon
    “Once they are in constricting mode, any part of their body that is touching something that moves, they’ll wrap it. I’ve seen snakes with two different prey items at the same time, one with the back of the body and one with the front. It could have been an incident like that.”

  3. Have you got any experience? cheap viagra from amazon WASHINGTON, Aug 9 (Reuters) – U.S. President Barack Obama onFriday launched an aggressive defense of his landmark healthcarelaw, attacking Republicans for seeking its repeal withoutoffering a substitute for the millions of Americans who would beleft uninsured.

  4. Directory enquiries lek cipropol cena If individuals join anything at all (and most people don’t join much these days – be it a church, the WI or even a local social club), more people join single issue groups rather than an all-encompassing political Party. So it is a mistake to over-simplify these falling numbers.

  5. Please call back later bactrim ds for std Jack had planned to demonstrate his techniques to hack intopacemakers and implanted defibrillators at the Black Hat hackersconvention in Las Vegas next Thursday. He told Reuters last weekthat he could kill a man from 30 feet (nine meters) away byattacking an implanted heart device.

  6. Do you know the number for ? amoxicillin 500mg twice a day for how many days When it comes time to hit the campaign trail, there’s no better person to take style cues from than Michelle Obama. Huma Abedin, wife of New York City mayoral candidate Anthony Weiner, took a page from the First Lady’s book as she appeared by her husband’s side in Harlem wearing a bright and breezy red and white checkered dress on July 14, 2013. It was the same look Mrs. O donned during a campaign stop in Dubuque, Iowa on Aug. 15, 2012.

  7. Special Delivery caverject 20 mg precio Emma Tufts said her son’s agenda includes raising money for the Ronald McDonald House Charities of the Red River Valley in Fargo, N.D., and a new welcome sign for Dorset, which bills itself as the Restaurant Capital of the World.

  8. I’m a member of a gym klaricid 12h tabletas plm First up, I went for Tim Howard, hand denier for Evertown. This was a tough pick as the EPL is rich in world class soccer players in this position with Brad Friedel and Brad Guzan, but this guy makes some awesome hand denials for the Soccer Candies. I was also not allowed to play Friedel or Guzan in other positions which kinda sucks.

  9. Directory enquiries can i import cialis into australia In response — and in the glare of publicity — police and immigration officers raided the Roma camp. More than 20 Roma were sent home on planes and coaches paid for by the taxpayer. Operation Chefornak, jointly staged by the Home Office, police and a taxpayer-funded charity, was deemed a great success.

  10. I didn’t go to university cialis vs viagra cost Scratched into the shotgun were the phrases, “End to thetorment,” “Not what y’all say,” “Better off this way” and “MyELF weapon,” photos released by the FBI showed. “ELF” isbelieved to stand for “extremely low frequency.”

  11. I want to report a how much does viagra cost with a prescription in australia Balancing the right of religious manifestation against the rights and freedoms of the public, the press, and other interested parties such as the complainant in the proper administration of justice, the latter must prevail over (the defendant’s) right to manifest her religion or belief during the proceedings against her to the extent necessary in the interests of justice. No tradition or practice, whether religious or otherwise, can claim to occupy such a privileged position that the rule of law, open justice, and the adversarial trial process are sacrificed to accommodate it. That is not a discrimination against religion. It is a matter of upholding the rule of law in a democratic society.

  12. I’m on holiday amoxicillin/k clav 500/125 mg side effects FireEye soared to $44.89 at one point on Friday, more thandoubling its $20 IPO price. It fell back in later trading andclosed at $36 for an 80 percent gain. That was enough to accordit the sixth best debut of 2013, behind companies such asSprouts Farmers Market Inc and Noodles & Co,the two best performers so far this year.

  13. I’m doing an internship methylprednisolone tablets ip 4mg in hindi Her interest in sport never waned, and she captained the ladies’ cricket side at Leake in North Yorkshire; at that time there was no men’s eleven, and the ladies kept the ground going until a men’s team was re-established. She had been a vice-president of the Leake men’s team since 1978. Every year she would travel to Lord’s and Trent Bridge to watch Test matches, using a Thermos flask to smuggle alcohol into the grounds. She also enjoyed playing tennis and golf.

  14. We used to work together testobal
    The idea of the euro becoming the world's reserve currency would be regarded as laughable by most investors, at a time when few of them are convinced that the euro is forever – even if there hasn't been a major eurozone accident for a couple of years.

  15. Looking for work ciprofloxacin 500 pille maxim “This is America, and we went through all of this with the judicial system,” Gladys Zimmerman said. “They wanted an arrest for my son. They got an arrest. Now let’s, you know, find a verdict … now they have a verdict. … He went through the whole process they were pushing for, and now they are not happy with the verdict, and I pray. I pray for them, for God to touch their heart.”

  16. I can’t get a dialling tone inderal er 80 mg Other sports teams have come under criticism for their use of Native American imagery or names. The grinning red faced Native American with a single feather that makes up the logo of the Cleveland Indians baseball team has come under fire from some groups for years as being offensive.

  17. This is your employment contract hyaluronic acid tablets in india Nokia Live Tiles?? Windows Tiles? You don’t even know what you’re talking about. Do your homework better. Just another Android fan jealous of Nokia’s recent buzz, calling himself a journalist. How succesfull would Nokia be switching to Android is not the point. The point is that it won’t. And frustrated people like you should stop being an ‘expert’ and respect it’s decisions. You don’t know better than they do.

  18. Not available at the moment zyprexa 4112 India’s growth is forecast to slow to 4.7 percent in the financial year 2013 from 5 percent in fiscal 2012. In fiscal 2014, growth is expected to pick up to 5.7 percent. Both projections were weaker than ADB’s earlier forecasts of 6 percent, and 6.5 percent growth, for fiscal 2013 and 2014 respectively.

  19. I’m afraid that number’s ex-directory cefaclor 250 saft kinder Democratically elected Islamist President Mohamed Morsi was overthrown amid protests in July. The country's military-backed interim government has since imposed a harsh crackdown on dissent, and hundreds of Egyptians, including supporters of Morsi's Muslim Brotherhood, have been killed in the unrest.

  20. Which university are you at? kamagra uk 1 reviews Several athletes who are hopeful participants in the Games have come out as gay through Athlete Ally, including Anastasia Bucsis, a Canadian speedskater, and Belle Brockhoff, an Australian snowboarder.

  21. What do you do for a living? omemox 500 amoxicillin trihydrate Rumour has it the celebrities will be back this Sunday (October 13) for the restaurant’s ‘Honest Day’ (where customers will be invited to pay what they think their meal is worth and all proceeds will be donated to the Prince’s Trust charity), so whether you want to gawp in Notting Hill at the director of Notting Hill, be charitable, or tuck into a brilliant burger, there’s worse places you could go to recover from the excesses of your Saturday night.

  22. Accountant supermarket manager vinarol Nick Hurd, the charities minister, was pressed to remove withdraw organisations’ charitable status or impose new sanctions on them if they were found to employ staff on more than £100,000 a year.

  23. A packet of envelopes naproxeno normon 500 A surveillance court allowed the data collection based on a legal provision known as Section 215 of the Patriot Act, which was first enacted in October 2001 and authorizes the FBI, with court approval, to seize tangible business records that are relevant to a terrorism investigation.

  24. We work together permethrin fleas humans As this paper revealed last Saturday, Sir Andrew used Wednesday’s results to put his hands up. There had been failings, he admitted, and senior GSK executives in China had “acted outside the interests of the business”. Both GSK and the Chinese authorities had been scammed.

  25. Your cash is being counted fucidin 20 mg/g krem Big four management consultant Ernst & Young (EY) has reported its fastest rate of growth in five years and plans to expand its workforce but cautioned over risks to the global economy arising out of emerging markets.

  26. I’m unemployed olmesartan medoxomil and hydrochlorothiazide tablets uses in hindi However, Walley argued that the Prime Minister should return to the Arctic, as he first did in 2006 as part of an effort to highlight his green credentials. “David Cameron should visit the Arctic again to see the huge changes that have taken place since he was last there and renew his commitment to protecting the region,” she said. “The rapidly disappearing Arctic sea ice should be a wake-up call for his Government to tackle climate change, not pave the way for a corporate carve up of the region’s resources.”

  27. Wonderfull great site metformina sandoz 850 mg Last month, Prof Chris Husbands, director of the Institute of Education, warned that schools were facing a “serious problem” because of a failure to enlist trainees onto the “Schools Direct” programme in subjects such as maths and physics.

  28. I’ll send you a text get abilify cheaper Hantman also says that the authors of the state’s law on illegal hotels don’t think it should apply to “ordinary, everyday people who occasionally share their homes.” While this may be true, Liz Krueger, the state senator behind that law, is openly hostile to Airbnb and doesn’t see the rentals on its site as harmless hospitality. She argues that neighbors shouldn’t have to worry about the apartment next door turning into a de facto hotel room occupied by a rotating cast of strangers.

  29. Accountant supermarket manager berocca boost review What many don’t realize, however, is that investing can actually be straightforward and simple. The key is to choose an investment option that operates relatively simply and that you understand. This is easier than you may think.

  30. Where are you calling from? tesco paracetamol caplets Berlusconi, who, at 76, has dominated Italian politics for 20 years, remained defiant, if shaken. In a nine-minute video address, he denounced the sentence ‘’absolutely” baseless, saying it ‘’deprives me of my freedom and political rights,” and insisted he is the innocent victim of “an incredible series of accusations and trials that had nothing to do with reality.”

  31. I hate shopping how much does prozac cost uk The incentives for households to carry out thermalrenovation, supported by a reduced 5 percent rate of value-addedtax for such work, would be worth 1.5 billion euros next year,Ayrault said in a speech closing the two-day conference onenvironment and energy policy.

  32. What do you want to do when you’ve finished? aciclovir en crema precio Both the FDP, with 4.8 percent, and the euroskeptic Alternative for Deutschland, with 4.7 percent, failed to earn the 5 percent of the popular vote needed to gain seats in parliament under proportional representation. Moreover, Merkel has broad ideological differences with the Left and the Greens, which earned 8.6 percent and 8.4 percent, respectively.

  33. very best job betamethasone valerate lotion for ears A senior white house aide told ABC News that after watching the debate over the Zimmerman verdict for five days and talking about it privately with family and friends, including first lady Michelle Obama, the president called his senior staff into the Oval Office Thursday afternoon to say he wanted to “speak from the heart” and make some personal remarks about Martin’s death and trial.

  34. I’m a trainee metoprololsuccinat al 95 mg retardtabletten “A 25 percent drop in emerging markets seems irrational to me,” said Bill Street, head of investments EMEA at $2.2 trillion asset house State Street Global Advisors. “The only news we have had is a confirmation of the potential unwinding of QE, and in principle that should be good for emerging markets.”

  35. I’d like to send this to demon burn 50 review NHS Direct is currently delivering NHS 111 in: Buckinghamshire, East London and the City, South East London, Sutton and Merton, West Midlands, Lancashire and Cumbria, Greater Manchester, Merseyside and Cheshire and Somerset.

  36. I’m sorry, I’m not interested albuterol 100 mg ** Chinese Internet company Alibaba Group hasinvested 1.18 billion yuan ($192.78 million) to buy fundmanagement company Tianhong Asset Management Co, Tianhongshareholder Inner Mongolia Junzheng Energy & Chemical IndustryCo said in a statement.

  37. I’d like to send this parcel to fexofenadine hydrochloride 180 mg twice a day In a joint statement yesterday, the airlines called the March 3 date “entirely unreasonable” and described the government’s 16-month investigation of the merger as “already twice as long as its typical review.” The companies also say the government’s go-slow approach is causing financial harm to American’s creditors, shareholders, and employees as the Chapter 11 case lingers.

  38. I can’t hear you very well xeloda 500 cena Town mayor Dave Gordon said: “I have no idea what he did with his greyhounds but receiving the feudal dues at Launceston is an honour. It’s all very historic and goes back to the early 1200s. I’m sure all the items he receives will come in very useful.”

  39. Good crew it’s cool 🙂 vegetal vigra for sale in usa (Additional reporting by John Irish in Paris, Louis Charbonneau at the United Nations, Thomas Grove and Steve Gutterman in Moscow and Steve Holland, Jeff Mason, Mark Felsenthal, Patricia Zengerle, Arshad Mohammed, Richard Cowan, Paul Eckert and Roberta Rampton in Washington; Writing by Claudia Parsons; Editing by Jim Loney and Christopher Wilson)

  40. Special Delivery toprol xl 50 mg recall Iran will now hold fresh talks in Geneva on October 15-16 which were announced immediately after the meeting in New York which was described by William Hague, the foreign secretary, as a “big improvement in the tone and spirit” from previous encounters with Iran.

  41. Could you tell me the number for ? amoxil priceline Perhaps the best thing about the finale of Breaking Bad is that it actually ended. So many shows, notably The Sopranos and Lost, have gone dark without anything approaching finality. Here, the writers were so determined to not leave unfinished business that the last episode was called Felina, an anagram of finale. And almost every loose end was tied. In some cases, a little too tightly, and in others, not quite as much. Breaking Bad brilliantly tracked Walt's transformation from teacher to criminal mastermind. But it's still a mystery why that talented chemist turned his back on fame and fortune and became a humble high school chemistry teacher.

  42. Enter your PIN lamisil 1 spray va tpica ”David has made inquiries to the MoD and the reasons given for this current policy have mostly been based on the medical conditions of each animal when they are discharged from active service, conditions such as blindness, osteoarthritis and old age.

  43. Children with disabilities cheap aspire 36 At the end of May, the orderbook of Chinese yards stood at$68.5 billion, second to South Korea’s $102.5 billion, eventhough China’s orderbook in tonnage terms exceeded SouthKorea’s, data from Clarkson Research Services Limited showed.

  44. Best Site Good Work vega chocolate protein powder target Woods started his secondment in October 2010. He took overthe CAPD in 2012, part of an overhaul of the economics unit asKing approached the final year of his term. Those staff changestook place at the head of division level that has in the pastbeen a talent pool for promotion to the MPC.

  45. What do you want to do when you’ve finished? viagra preo 100mg The Fed’s decision to stand pat on bond buying stunned financial markets, which had anticipated it would begin to slowly reduce the program, signaling the beginning of the end to an unprecedented five years of ultra-easy monetary policy.

  46. I’m in a band burma karela kaise banate hain Raising the prospect of international financial threats, Bair said some emerging markets have grown quickly because they had higher interest rates that drew U.S. investment. Now that domestic interest rates are more favorable, “the money comes back,” she said, raising potential challenges both abroad and at home.

  47. I work for myself motilium tablet side effects “We will sacrifice ourselves and we will continue because we have a clear cause. We will defend it peacefully. … We will never accept the military’s coup,” he said as he rested inside a tent near a group of people reciting verses from the Quran.

  48. I live here levofloxacin 500 mg for kidney infection “This bodes well for efforts to cauterize the damage, as thecourt will consider whether EPA needs to legally and factuallyjustify each action taken to regulate GHG, or whether it canjust wave Massachusetts v. EPA as a magic wand and conjure whatit wishes,” Groten said. His client’s petition was one of thoserejected.

  49. We need someone with experience obat amlodipine 5 mg “I do believe it,” Ryan said of Smith’s stance that he can fix his mistakes in a hurry. “But I think sometimes it’s something that you have to see…. Again, it has to get better. It’s not just we talk about it. We have to see it.”

  50. Could I have an application form? ciprohexal 500 alkohol “We find it difficult to justify this valuation given the risks of rising content costs, heavy competition, and the likelihood NFLX may need to raise additional capital to fund operations,” Jefferies & Co analysts wrote in a note.

  51. I don’t know what I want to do after university duphaston lek The U.S. Grains Council, which promotes U.S. grain exports, follows private data from firms like Informa Economics and Pro Exporter even under normal conditions as a way to stay on top of crop production forecasts. There is still no substitute for the breadth and depth of USDA data, said Thomas Sleight, president of the council.

  52. The line’s engaged paracetamol e ibuprofeno juntos “To the fans and those who made their voice heard through social media, as the owner, I am responsible for all actions of MWR. I sincerely apologize for the role our team played and for the lines NASCAR has ruled were crossed by our actions at Richmond. NASCAR met with the competitors in Chicago and we all know how we are expected to race forward,” MWR wrote.

  53. I went to clopidogrel teva 75 mg bijsluiter NEW YORK, Sept 25 (Reuters-BUYOUTS) – Private equity-backedinsurance broker Confie Seguros is buying the retail autoinsurance unit of Affirmative Insurance Holdings inits largest in a series of acquisitions to build up its businesswith Hispanic customers around the United States.

  54. Could I ask who’s calling? himalaya cystone nedir At times, this debt is so obvious that the movie’s style feels second-hand: an overeager, slightly shop-worn bombardment of finger-on-the-pulse pop-out graphics, representing the giddy proliferation of voices in the misinformation age by simply filling the screen with text.

  55. I’m doing a phd in chemistry prospect crestor 20 “I was desperate to get tested,” she says. “I wanted the full works but we had such a busy weekend that we didn’t have time. If I had the opportunity I definitely would have gone for the liver scan.

  56. I work for myself oxytetracycline hydrochloride 500mg
    “It appears she is exhibiting a consistent behavior pattern (with smoke alarms), and the fact that the family was available to provide a history of these behaviors is very useful,” said Steven Horen, founder of Manhattan-based Koved Care, which provides private psychiatric care management.

  57. Could you send me an application form? levofloxacin infus obat apa “After that, Lieutenant Barrientos decided to play Russian roulette, so he took out his gun, approached Víctor Jara, who was standing with his hands handcuffed behind his back, spun the cylinder, put it against the back of his neck and fired,” said Jose Paredes, one of the soldiers.

  58. Could I ask who’s calling? dosage for aleve 220 mg The company said additional costs such as sales tax and carrier activation fees may apply. If a certain iPhone model isn’t available in store at the time of trading it, customers will be rewarded a “raincheck” offer.

  59. I’m on holiday buy stendra baikal-pharmacy.com “He had a very dysfunctional relationship with Netanyahu and they managed to overcome it,” said Aaron David Miller, a former State Department adviser now at the Woodrow Wilson Center in Washington. “The idea that he would now pick a fight with the Israelis is improbable. They will look for common ground.”

  60. Do you play any instruments? desloratadine actavis 5mg Migration Watch UK, which campaigns for tighter controls on immigration, said the latest figures were in line with its estimate that net migration from Romania and Bulgaria would stand at about 50,000 a year for the next five years.

  61. Do you play any instruments? comprar sominex Why would Dorsey, who has been chairman of Twitter since October 2008, give Williams control of his stake in the company? The filing doesn’t explain, but new details suggest Dorsey didn’t have much choice after he lost a power struggle with Williams and Twitter’s board of directors.

  62. Jonny was here pravachol 40 mg cost The decree violates European Union legislation and seeks to prevent low-cost from entering the market, RyanAir said. “The 2006 French Decree was specifically introduced as further state protection for the loss-making Air France, and to limit competition to high fare Air France from lower cost airlines, including Ryanair, Easyjet and Cityjet, on French domestic routes,” the Irish airline said Tuesday in a statement.

  63. Is there ? carvedilol 3.125 mg tab zyd “(Obama) hadn’t made a decision, so I don’t read this as some kind of mutiny,” said one former administration official, referring to opposition among Obama’s fellow Democrats to Summers. “But he has plenty of challenges on his plate, so maybe this spares him one.”

  64. No, I’m not particularly sporty himcolin gel ka kaam kya hai Poached from Bank of America Merrill Lynch, Orcel, afamed dealmaker himself, made his mark on the investment bankwith a series of hires despite a big shake up in the business,including a withdrawal from fixed income activities and cutting10,000 staff.

  65. History norvasc 5 mg prospekts Storey said the latest domestic crisis was posing a severedilemma for Obama, since it clashed with a cherished foreignpolicy objective. At the APEC and East Asia Summits two yearsago, Obama announced the U.S. strategic pivot, or rebalancing,toward Asia, which was seen as a reaction to the growing cloutof China.

  66. This is your employment contract viagra sprzedam His earnings in 2007 – particularly the extent to which his bonus was tied to profits he brought Goldman – may help the SEC show that he obtained money or property thanks to the alleged misrepresentations.

Leave a Reply

Your email address will not be published.